LIBER DE RESTAURATIONE MONASTERII SANCTI MARTINI
TORNACENSIS
HERIMANNI TORNACENSIS
page 294
infirmis multa sanitatum beneficia prestitisse, per que non modicam turbam
gentilium ad cultum divinum convertit. * Hunc ergo locum iam a beatissimo
Martino preelectum et per suam presentiam sacratum Dei famulus Eligius
expetiit eligendum. In quo dentem sancti reponensl, domum illic baptismatis
in honore
ipsius edificavit, quo ad laudes divinas sacramentorum ministris
celebrantibus
populus Deo dignus posset confluere et carismata divina 5 percipere. Qui
nequaquam oblitus sui desiderii destinationem, habitationes monachorum ibidem
construxit. Verum progrediente tempore et crescente paululum devotione
fidelium erga ipsum locum, videns nonnullus animatos ad hoc quod diu mente
tractaverat,
scilicet ad serviendum Deo sub regulari norma atque communi vita vivere
paratos, ne preparata habitatio sine habitatoribus esset, collegit ibidem
quam plures ex diversis gentibus, tam lo servos quam ingenuos, abbatemque, ad
cuius multum penderent; eis prefecit. Vite vero institutionem tam llistl
ictam indidit, ut pene singularis fuerit vita eisdem monachis pre ceteris
(;allie monasteriis. Tunc undique nobiles inibi convenire ceperunt, ac se in
omnipotentis Dei famulatum tradentes, possessiones etiam suas hereditarias
eidem loco deletaverunt. Ipse quoque Eligius amplioribus prediis locum illum
ditavit, terre (a) redditus sufficienter delegavit et omnia que essent
monasterio necessaria sollemi satis cura providit. Ex quibus nonnulla de
episcopalibus redditibus possederat, quedam precio comparaverat quedam ex
munere regio perceperat, aliquanta vero ab aliis potentibus gratuita
largitate data susceperat. Regi namque Clodoveo, cuius imperii tercio anno
pontificalem susceperit infularll et cunctis primoribus eius pro anteriolis
fraternitatis coniunctione, quam cum eo in palatio sub patre suo Dagoberto
atque avo Lothario habuit in tantum carus erat, ut quicquid ab eo (b)
postulasset absque dilatione impetrasset; quicquid vero adipisci poterat,
cuncta predictu loco tribuebit, quem novissime in finibus Gallie fundaverat
post preclara cenobia que per diversa loca construxerat. Unde factum est, ut
brevi elapso tempore res ibidem delegate usibus fratrum illic Deo servientium
per omnia sufficerent. Quarum possessionum sub hoc tempore ecclesie
collatarum exstant monimenta (c) usque in hodiernum diem, que quomodo ad
notitiam nostram pervenerint, hoc loco inserere dignum duximus.
44. In ecclesia beate Marie Tornacensis quidam canonicus nomine Erbaldus
extitit, qui officium thesaurarii in ea pluribus annis ammitristravit, sed
post aliquanta annorum curricula letali infirmitate depressus ad beati
Martini confugit auxilium. Cui egrotanti dum quadam die assisteremus ei de
antiquitate huius ecclesie mutuo confabularemur (d) subito eger, ut erat,
talem sermonibus nostris responsionem consequerltem intulit, dicens: Vere,
fratres, hic locus abbatia dudum fuit, quoniam ego in quibusdam vetustissimis
membranis infra ambitum ecclesie beate Marie repositis antiquas possessiones
et redditus huius ecclesie descriptos sepissime legi ubi etiam servorum eius
atque ancillarum non minima multitudo continebatur". Que verba vel scripta
antique (e) ecclesie testimonium reddunt; neminem tamen ex servis aut
ancillis vel possessionibus nominatim indicavit, quoniam que posteritates vel
familie hodie ex eis existant vel quibus successoribus in dominium nunc
tenentium devenerint propter diuturnam exheredationem non facile edicere
valuit. Cuius verba cum canonicis beate Marie referimus et veritatem nobis
plenius sciscitamur aperiri respondent, nullum scriptum possessionum
nostrarum nominatim tota bibliotheca sua haberi. Sed priscis temporibus
evenire potuit, ut alique determinationes finium nostrorum cum scriptis
suorum intermiscerentur, que iam vetustate nimia deleta nusquam apparent. Sed
et si qua fuerunt quamdiu integra manserunt Erbaldus, cuius custodie
mancipata erant, sepe legendo repperire facile potuit, quod aliis nequaquam
occurrit. Hec audientes sed nichil proficere
*) H. add.: Ne cui autem incredibile videatur beatum Martinum in hiis
partibus advenisse, signa itineris eius usque in presentem diem
demonstrantur. In Lotharingia habetur quoddam municipium (f) quod vocatur
Bovenias, per quod dum transiret idem beatus, ad fontem secus defluentem
animal cui insedebat adaquare voluit. In cuius descensu saxum enorme
repperit, in quo animal pedem suum quasi in mollissima cera impressit. Quod
factum, sicut a pluribus contingit ignorari silencio vel oblivione
obliveratum, ita a nonnullis pacto quovis agnitum, nichilominus memoriae
conservatur. Rebus namque pretereuntium temporum sola superstes existens in
memoria vivit in posterum. Locum ergo supra nominatum in introitu civitatis
Tornacensis iam ab ipso sancto Martino preelectum et per suam presentiam
sacratum (i) Dei famulus Eligius expeliit eligendum (k).
a) terras et H.
b) eodem H.
c) monumenta corr. monimenta c.
d) cumfabul. c.
e) antiq c. H.; antiquitati ed.
f) manc. 1.
g) deest 2.
h) deest 2. 3 (ubi m. diu v.)
i) bis scr., sed alterum det. 1.
k) eligendus rec. manu corr. eligendum 1.
1) Etiamnum ibi adversatur DACH.