LIBER DE RESTAURATIONE MONASTERII SANCTI MARTINI
TORNACENSIS
HERIMANNI TORNACENSIS
page 313
mense de claustro non exiret, sed iugiter leccioni intentus scribendis libris
totum studium daret. Scriptorum guippe copiam a Domino sibi datam exultabat,
ita ut, si claustrum ingredereris, videres plerumque 12 monachos iuvenes ibi
cathedris sedentes et super tabulas diligenter et artificiose compositas cum
silentio scribentes. Inde* omnes libros Ieronimi in explanatione
prophetarum omnesque libros beati Gregorii et quoscumque invenire potuit
beati Augustini Ambrosii, Hysidori, Bede, necnon etiam domni Anselmi, tunc
temporis abbatis Beccensis, postea vero Canthuariensis archiepiscopi, tam
diligenter fecit describi, ut vix in alidua vicinarum ecclesiarum similis
inveniretur bibliotheca, omnesque pro corrigendis libris suis de nostra
ecclesia peterent exemplaria (1). Magni nominis magnaeque religionis tunc
erat cenobium nostrum; quia in toto archiepiscopatu Remensi eo tempore
nonnisi tres inveniebantur ecclesie que consuetudines Cluniacenses
servarerlt, Aquicinensis scilicet, Haffligeniensis et nostra. Cluniacense**
siquidem cenobium tunc in toto regno Francorum erat excellentissime
religionis, quoniam nondum germinaverat rigor Cisterciensis nec de domno
Norberto adhuc aliqua mentio erat.
81. Ea tempestate domnus Lambertus cenobii Sancti Bertini abbas effetus cum
videret ecclesiam suam pre nimia dissolutione sic destitutam, ut vix pauci
monachi in ea subsistere ossent, summu necessitate compulsus, domnum Hugonem
prefati Cluniacensis cenobii tunc temporis famosissimum abbatem, expetiit
eiusque magisterio se ipsum cum tota sua ecclesia committeus, professionem
publice in ipso cenobio fecit (2); sicque susceptos ab eodem domno Hugone 12
monachos secum reducens et ecclesiam sancti Bertini eis regendam committens,
in tantum brevi tempore gratia Dei iuvante per eos profecit ut, ubi prius vix
12 monachos invenisses, postmodum 150 omni abundantia refertos reperisses.
Quod cernens inclitus comes Flandrensis Robertus, qui iam lerusalem capta in
terram suam redierat, sumptos ex eodem cenobio Sancti Bertini monachos in
ecclesiam sancti Vedasti Atrebatensis sanctique Petri Gandensis posuit
multumque eas correxit. Domnusque Odo venerabilis abbas Sancti Remigii
Remensis susceptos a prefato abbate Sancti Bertini monachos in cenobio suo
posuit. Deinde Ludovicus rex Francorum videns alias ecclesias per easdem
consuetudines proficere, in cenobio Sancti Medardi Suessionensis eas
violenter servari fecit; sicque per gratiam Dei vix iam invenitur in Francia
vel Flandria aliquod cenobium in quo non videas Cluniacenses consuetudines
servari. Sed cum, ut predictum est, inter vicinas ecclesias magna fama
prosperitate cenobium nostrum floreret, ecce subito cecidit corona capitis
nostri, et defecit gaudium cordis nostri. [Thren. 5, 15,16]
82. Domnus siquidem Manasses, Remorum archiepiscopus,** ad concilium
generaliter andans alios abbates, inter alios nominatim evocavit Odonem
abbatem Sancti Martini Tornacensis [1105]; cumque exinde ammirantes, quid de
concilio nobis referretur, attoniti et suspensi expectaremus, ecce repente
audivimus (a) ad Cameracensis sedis episcopatum eum fuisse electum et sine
mora ab archiepiscopo et comprovincialibus episcopis consecratum (3).
*) H. pergit: Unde a Godefrido scripti sunt historia optima ---- ex
similitudine penne cognoscuntur de eius scriptura esse. Huius socius ----
tocius anni. Ab aliis quoque scriptoribus scripti sunt omnes libri I. in
expl. pr. et quoscumque i. p. b. Aug. A. B. Ys. necnon A. Cant. arch. atque
tam diligenter emendati etc.
**) Haec et maiorem c. 81. partem om. H.
***) ex admonitione pape Paschalis add. H.
a) eum hoc etiam loco add. sed del. c.
1) Quod etiamnum fieri solet. DACH. Sed nunc dispersi sunt, magna pars in
Angliam deportata.
2) Cf. Simonis G. abb. S. Bertini II, 67, SS. Xlil, p. 649.
3) Huc pertinet nota psalterii, codicis olim S. Martini ornacensis, nunc
bibliothecae Parisiensi (Nov. ad- uis. nr. 219a) illati, quam edidit Delisle,
"Melanges de paleographie" p. 153:
Anno ab incarnatione domini millesimocentesimo quinto et a restauratione
huius cenobii quarto decimo scriptus est liber iste in hoc ipso cenobio a
quodam fratre monacho et subdiacono, precipiente viro reverandae memoriae
domno Odone, primo monacho et primo abbate huius sancti cenobii. Qui
venerandus abbas eodem anno raptus ad episcopatum Cameracensis civitatis, non
sine damno totius nostrae congregationis nobis abatus est, consecratusque est
episcopus supradictae Cameracensis civitatis a Manasse Remensi metropolitano
et septem comprovincialibus episcopis anno dominicae incarnationis millesimo
centesimo quinto, indictione tertia decima, epacta 3, sexto Nonas lulii, die
dominica, Romanne urbis cathedrae presidente domno Paschali papa, Francorum
regnum gubernante rege Philippo. Nostrum vera cenobium rexit annis 13, in
quibus ita ei divina gratia afluit, ut, cum ante eius adventum per trecentos
fere annos nullus in hoc loco monachus fuerit, infra duodecim annos non solum
terras et mansiones et officinas et quaeque usibus servorum Dei sunt
necessaria, verum etiam plus quam 70 monachos omnipotenti Domino regulariter
servituros in hoc loco aggregaverit." Cf. G. Galcheri c. 30, supra p.
205.