LIBER DE RESTAURATIONE S. MARTINI TORNACENSE
CONTINUATIO
Page 321
Protinus canonici duos honorabiles viros de ecclesia sua Romam miserunt, Elbertum
scilicet et Geldulfum. Sed papam Urbanum iam defunctum invenerunt et sine effectu
redierunt. Urbano successit Rainerus abbas Sancti Pauli, et vocatus est
Paschalis. Cuius tempore cum clerici Romanam curiam sepius frequentarent pro
dissensione que inter nos (1) et ipsos erat, Romani, qui semper novorum
negotiorum cupidi sunt, ceperunt nos (2) incitare ad repe tendum proprium
episcopum. Accidit autem, cum iam nobiscum concordati fuissent, ut domnus
Baldricus episcopus noster pro quadam causa commotus, absque omni audientia et
iudicio canonico, missis litteris, in urbe Tornacensi divinum officium
interdiceret. Inde prefatus Gonterus prepositus canonicorum conventum evocat et
ad repetendam antiquam libertatem incitat. Continuo duo ex ipsis, Galterus
scilicet, qui postea abbas Sancti Martini claruit, et Movinus precentor ecclesie
cum Iitteris capituIi Romam petunt et litteras domini pape PaschaIis Tornacum
deferunt, precipientes clericis et abbatibus ceterisque personis episcopatus, ut
remota dilatione proprium sibi eligerent episcopum (3); alias quoque domno
Radulfo Remensi archiepiscopo detulerunt, precipientes ei, ut eidem electioni
efficaciter insisteret et electum consecraret. Illis necdum reversis, contigit
domnum Baldricum episcopum mori. Noviomenses (4) autem scientes, clericos
Tornacenses Romam abiisse, callide agentes (1113), Lambertum Tornacensem
archidiaconum sibi in episcopum elegerunt, scientes, eum pecunia abundare, et per
eam confidentes propositum Tornacensium cassari posse. Electus ergo Noviomi
Lambertus Flandriam rediit, et apud Corturiacum congregatis abbatibus et personis
episcopatus, ut electioni sue faverent, impetravit; solus abbas noster domnus
Segardus, ut assensurn preberet postulatus, respondit, non Corturiaci sed Tornaci
in capitulo Sancte Marie, ubi sedes erat episcopalis, huius rei assensum debere
fieri, nec se aliquid concessurum, nisi presentes videret decanum Tornacensis
ecclesie et prepositum. Sic ergo commotis adversus eum aliis personis, Tornacum
rediit. Nec mora, legati cum litteris pape Roma redeunt, abbati nostro de
responso suo gratias agunt, eiusque consilio, in capitulo suo unanimiter omnibus
congregatis, elegerunt sibi in episcopum quendam Morinensis ecclesie
archidiaconum nomine Herbertum, litterasque domni pape lohanni Morinensi episcopo
deferentes, eundem electum suum sibi liberum tradi petierunt et impetrarunt. Inde
prefatum archiepiscopum Rernensem adeuntes, ut eum secundum domini pape preceptum
consecraret, exorarunt. Sed Lambertus eos preveniens, ut dicitur, iam animum
archiepiscopi pecunia corruperat, adeo ut eius consilio etiam rex Ludovicus
muneratus duos episcopos, Aurelianensem scilicet et Parisiensem, pro cassanda
Tornacensium electione Romam transmitteret. Clericis itaque Tornacensibus electi
sui consecrationem petentibus respondit archiepiscopus, se nec Lambertum nec
Herbertum consecraturum, donec legati regis, duo episcopi, quos pro eodem negotio
al papam transmiserat, Roma redirent. Ita utrimque electi consecratio suspensa et
incerta fluctuat: cum ecce episcopi Roma redeunt, litteras domini pape
archiepiscopo deferunt, in quibus papa idem negocium in manu et provisione
archiepiscopi ponebat, dicens, archiepiscopum sibi mandasse, quod, si Tornacenses
proprium episcopum haberent, et episcopalis auctoritas plurimum vilesceret, et
Noviomensis ecclesie redditus nequaquam episcopo ad necessaria sola sufficerent.
Hiis litteris susceptis, sibi subditos episcopos archiepiscopus convocat diemque
statuit, qua Lambertum consecrare debebat, ipso vero die rex Ludovicus Remis
adveniens, omnes episcopos advocat et, ut diligenter de eodem negocio inter se
traetarent, admonet. 'Si enim', inquit, 'videritis magis ad Dei honorem et
animarum salutem competere, ut Tornacensis ecclesia proprium episcopum habeat,
ego libenter concedo, quia nichil me in hoc perdere video, nec voluntati Dei vel
saluti animarum in aliquo resistere volo; neque solo, ut aliquis per me dicat hoe
bonum remansisse vel se sub mea palliatione coram Deo paret excusare'. Cui domnus
lohannes Morinensis episcopus, vir reIigiosus, respondens: 'Vere,' inquit,
'domine rex, hoc dicto animam vestram liberastis; nunc videant domini nostri
episcopi, quid agere debeant'. Archiepiscopus tamen in eo quod ceperat
perseverans, predictum Lambertum super utramque ecclesiam episcopum consecravit;
multis mirantibus, quod magis diligeret pecuniam reponere, quam Remensi ecclesie
anttiquam dignitatem reddere, quod utique facere potuisset facile et regis
permissu et auctoritate domini pape.
Nec tamen audaci Turno fiducia cessit,
quia Gontero preposito cor non defuit; quin potius, assumpto secum domno Segardo
abbate nostro, electum suum Herbertum Romam duxit, non per Franciam, quia timebat
regem et archiepiscopum, sed per Lotharingiam, ad probandam domini pape
constantiam. Lambertus quoque episcopus iam consecratus, confidens in multitudine
divitiarum suarum, Romam tendit, certus, quod non multum sibi consecratio iam
facta prodesset, si papa Tornacensis ecclesie electum consecraret. Utrique ergo
coram papa conveniunt, et nunc hiis, nunc illis curia favet, ad ultimum tamen
etiam Roma immensitate pecunie superatur, nolens illam Salustii sententiam falsam
esse qua dicitur: 'Omnia venalia Rome'. Sed ne ex toto papa Tornacensibus
defuisse videretur, mandavit eis per litteras, ut archidiaconum sibi eligerent,
quoniam Lambertum archidiaconum eorum audierat Noviomensem (a) esse episcopum
consecratum. Archiepiscopo etiam mandavit, ut ei ecclesias Tornacensis
episcopatus ex toto interdiceret. Archiepiscopus autem videns instabilitatem
et mutabilitatem Romanarn, in urbe Tornacensi tam clericis quam monachis
interdixit divinum officium, nisi reciperent Lambertum episcopurn. Lambertus
a) Noviomensis c.
1) i. e. monachos S. Martini, ut in encyclica legitur.
2) Hoc vocabulum ut sequens nobiscum ad canonicos spectare videtur; sed ne
in encyclica quidem primum illud legitur; sed res fusius narratur.
3) Datas 1114. Nov. 6; SS. R. Gall. XV, p. 55 (Wauters II, p. 73).
4) Haec aliis verbis in encyclica narrata.